Οδηγός Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Στους πρόποδες του Αγίου Γεωργίου και λίγο έξω από τη Μαρώνεια, στην παράλια θέση Σύναξη, αποκαλύφθηκε μεγάλη παλαιοχριστιανική-ιουστιανιάνεια, τρίκλιτη με εγκάρσιο κλίτος βασιλική, παρεκκλήσι με ψηφιδωτό δάπεδο, καμαροσκεπής τάφος, και μοναστηριακό συγκρότημα του 9ου αιώνα μ.Χ.

Το ανατολικό τμήμα της παλαιοχριστιανικής βασιλικής σε σχήμα τρίκογχου είναι κατασκευασμένο από καμπύλα μάρμαρα, που προέρχονται από αρχαιότερο κτιριακό συγκρότημα της εποχής των Αντωνίνων (96-192 μ.Χ.). Στο συγκρότημα αυτό ανήκε και άβατον ιερό ήρωα, πιθανότατα ηρώο του Μάρωνος, το οποίο ιδρύθηκε στα χρόνια του Αδριανού (117-138). Σύμφωνα με τον γεωγράφο Στράβωνα, ηρώο του Μάρωνος υπήρχε κοντά στην Ισμάρα, πόλη στην οποία σύμφωνα με τον Όμηρο κατοικούσαν οι Κίκονες. Η Ισμάρα ταυτίστηκε από τον Δ. Τριαντάφυλλο με τα ερείπια πανάρχαιας πόλης, που βρίσκεται στην κορυφή και στη νότια πλευρά του βουνού του Αγίου Γεωργίου, ακριβώς πάνω από τη θέση Σύναξη. Είναι πολύ πιθανόν λοιπόν, το άβατο ιερό στη Σύναξη να ήταν αφιερωμένο στον Μάρωνα και να μεταφέρθηκε εκεί από τη δυσπρόσιτη ακρόπολη της Ισμάρας (Άγιος Γεώργιος) επί Αδριανού (117-138), ο οποίος σύμφωνα με τις πηγές επισκέφθηκε τις πόλεις της Θράκης. Το ηρώο αυτό φαίνεται ότι αντικατέστησε κατά τον 5ο αιώνα η μεγαλοπρεπής τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος που αποκαλύφθηκε στην περιοχή.

Πάνω στη βασιλική και με οικοδομικά υλικά παρμένα αποκλειστικά από τα ερείπιά της, ιδρύθηκε τον 9ο-10ο αιώνα μοναστήρι με δυο πτέρυγες διαμερισμάτων. Η μια πτέρυγα καταλαμβάνει το βόρειο κλίτος της παλαιοχριστιανικής βασιλικής και η άλλη το νότιο, ενώ η αυλή ανάμεσα στις δύο πτέρυγες καταλαμβάνει το κεντρικό κλίτος της βασιλικής. Οι τοίχοι της βασιλικής χρησιμοποιήθηκαν ως περίβολος της μονής, γεγονός που δικαιολογεί τη συντήρησή τους για πολλούς αιώνες και τη διατήρησή τους μέχρι σήμερα σε κάποιο σχετικό ύψος.

Στο ανατολικό τμήμα της αυλής είναι κτισμένο το καθολικό της μονής, ένας απλός μονόχωρος ναός με νάρθηκα και ανοιχτό εξωνάρθηκα. Στο νάρθηκα υπάρχει κτιστός τάφος, όπου θάβονταν οι ηγούμενοι της μονής. Χαρακτηριστικό είναι το μαρμάρινο τέμπλο του ναού που βρέθηκε πριονισμένο σε δύο κομμάτια για να πωληθεί από εμπόρους μαρμάρων, μετά την εγκατάλειψη της μονής στα μέσα του 13ου αιώνα. Το τέμπλο έφερε δύο θωράκια, τα οποία βρέθηκαν πεσμένα στο δάπεδο του ιερού βήματος. Το ένα από αυτά φέρει διακόσμηση με ρόμβο εγγεγραμμένο σε τετραπλό τετράγωνο πλαίσιο, ρόδακες και διπλό σταυρό.

Ο μοναστικός αυτός εποικισμός που αναπτύχθηκε στη Σύναξη σχετίζεται πιθανότατα με την αναβίωση και ανακατάταξη των αστικών κέντρων και της υπαίθρου του Βυζαντίου κατά τον 9ο-10ο αιώνα. Της ίδιας εποχής είναι και η παλαιότερη εφυαλωμένη κεραμική, που βρέθηκε στη Σύναξη. Κατά τον 13ο αιώνα φαίνεται ότι οι μοναχοί εγκατέλειψαν τη μονή και πιθανότατα μετακόμισαν σε κάποιο ασφαλέστερο αστικό κέντρο, όπως είναι η γειτονική Μαρώνεια.

Στα πλαίσια αναστηλωτικών έργων έγινε αποκατάσταση του τρίκογχου ιερού της βασιλικής στη θέση Σύναξη και αποκολλήθηκε και επανατοποθετήθηκε το ψηφιδωτό του ΒΔ παρεκκλησίου της.

Η θέση της Σύναξης, η οποία βρίσκεται ακριβώς απέναντι από τη Σαμοθράκη, δικαιολογεί την ύπαρξη ενός κτιρίου με πολλά δωμάτια που αποκαλύφθηκε στην περιοχή. Το κτίριο πιθανότατα λειτουργούσε ως ξενώνας που εξυπηρετούσε τους προσκυνητές, οι οποίοι μετέβαιναν στη Σαμοθράκη και στο Ιερό των Μεγάλων Θεών.

Βιβλιογραφία:

Αρχαιολογικός Άτλας του Αιγαίου – Από την Προϊστορία έως την Ύστερη Αρχαιότητα, (1998). Έκδοση Υπουργείου Αιγαίου-Πανεπιστημίου Αθηνών, σελ.178.

Αρχαιολογικό Μουσείο Κομοτηνής, (2001). Το αρχαιολογικό έργο στη Θράκη 1998-2000, Περιλήψεις των ανακοινώσεων, Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση:
http://alex.eled.duth.gr/Diadromes1/Research/index.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).

Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης.

Μπακιρτζής Χ., (1987). Ανασκαφή στη Σύναξη Μαρωνείας, ΑΔ 1, σελ. 453 κεξ.

Μπακιρτζής Χ. - Χατζημιχάλης Γ., (1991). Σύναξη Μαρώνειας.

Μπακιρτζής Χ., (1994). Βυζαντινή Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης, σελ. 167-171.

Νομός Ροδόπης, Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης.

Οδηγός περιήγησης Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, (2000). Έκδοση Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης, σελ. 79.