Αναζητήστε στην Πύλη

Σύνθετη αναζήτηση
 
Αρχική 29 Μαρτίου 2024
Πολιτισμός Αρχιτεκτονική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική Ανατολική Μακεδονία και Θράκη Νομός Ξάνθης

Πέτρινη καλύβα στον οικισμό Λιβάδι Κιμμερίων
(Φωτογραφία: Νικόλαος Θ. Κόκκας)
Παραδοσιακές κατοικίες στον οικισμό Πριόνι Κιμμερίων
(Φωτογραφία: Νικόλαος Θ. Κόκκας)

Ήχοι - Βίντεο
Δεν υπάρχουν αρχεία ήχου και βίντεο.

Σχετικοί Σύνδεσμοι
Δεν υπάρχουν σχετικοί σύνδεσμοι.

Άλλα Αρχεία
Δεν υπάρχουν αρχεία.
Συντεταγμένες Στοιχείου
Δεν έχουν καταχωρηθεί.       
ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ
Νεοκλασσική Αρχιτεκτονική
Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική
ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΕΣ ΤΟΠΟΘΕΣΙΕΣ
Ανατολική Μακεδονία και Θράκη
Νομός Δράμας
Νομός Έβρου
Νομός Καβάλας
Νομός Ξάνθης
Νομός Ροδόπης
Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική: ΥΠΟΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ Ολες οι κατηγορίες
Δεν υπάρχουν υποκατηγορίες στη Θεματική Κατηγορία που επιλέξατε.

15/11/2006
Παραδοσιακοί οικισμοί της ορεινής Ξάνθης

Νικόλαος Κόκκας
Πηγή: Ι.Π.Ε.Τ.
© Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας-Θράκης
προεπισκόπηση εκτύπωσης

Η περιοχή της ορεινής Ξάνθης διακρίνεται τόσο για τη φυσική της ομορφιά όσο και για τους μοναδικούς παραδοσιακούς οικισμούς της. Οι κάτοικοι των παραδοσιακών οικισμών διαμόρφωσαν τον τρόπο ζωής τους σε άμεση συνάρτηση με το γύρω χώρο και τους περιορισμούς του αλλά και ανάλογα με τις συνήθειες, τα ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις τους. Σε κάθε άκρη του Νομού Ξάνθης συναντά κανείς παραδοσιακά σπίτια, άλλα καλοδιατηρημένα και άλλα γκρεμισμένα. Όμως είναι περισσότερο στους μικρούς οικισμούς της ορεινής Ξάνθης που συναντάμε συγκεντρωμένα τα γνωρίσματα της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Έτσι θα μπορούσαμε να διακρίνουμε πέντε τέτοιες περιοχές με ιδιαίτερα ενδιαφέροντες οικισμούς:
Α. Περιοχή Κιμμερίων με οικισμούς όπως το Ανθηρό, τα ¶σκυρα, το Γιαλιστερό, ο Έρανος, το Λιβάδι, η Πλαγιά, η Πόρτα, το Πριόνι, η Ρύμη, το Υδροχώρι. Όλοι αυτοί οι οικισμοί, σε ελάχιστη απόσταση από την πόλη της Ξάνθης, κατοικούνται από Πομάκους τους θερινούς μήνες, ενώ το χειμώνα απομένουν εδώ ελάχιστοι κτηνοτρόφοι. Πολλά από τα πέτρινα σπίτια των οικισμών διατηρούνται σε άριστη κατάσταση και δένουν αρμονικά με το πανέμορφο φυσικό περιβάλλον.
Β. Περιοχή Τοξοτών με οικισμούς όπως Αγέλη, Σεμέλη, Πετρωτό, Ίμερα, Λιβερά, Κρωμνικό. Εδώ υπάρχουν πολλές διαφορές σε σχέση με την αρχιτεκτονική των Πομάκων. Τα σπίτια είναι συνήθως μεγαλύτερα και ψηλότερα και συναντάμε και κάποια εντυπωσιακά αρχοντικά.
Γ. Περιοχή Σταυρούπολης με οικισμούς όπως η Καλλιθέα, το Καλό Νερό, ο Καστανίτης, το Μαργαρίτι, η Καλύβα, το Καστανωτό, ο Λειβαδίτης, το Λυκοβούνι, η Μυρτούσσα, η Παλιά Πασχαλιά, η Σιδηρόπετρα, το Χαλέπι. Η περιοχή Σταυρούπολης μαγεύει τον επισκέπτη με το συνδυασμό του ορεινού τοπίου με τον υδροβιότοπο του ποταμού Νέστου και τα αρχαιολογικά μνημεία (Μακεδονικός τάφος, Κάστρα Καλύβας και Αερικού) και είναι βέβαιο πως έχει τις προδιαγραφές για ανάπτυξη οικοτουρισμού.
Δ. Περιοχή Σατρών με οικισμούς όπως Ακραίος, Γιαννοχώριο, Δουργούτι, Θεοτοκάτο, Καλότυχο, Κορυφή, Κορφοβούνιο, Κοττάνη, Κούνδουρος, Λυκότοπος, Πολύσκιο, Ρεματιά, Τσαλαπετεινός. Ίσως πρόκειται για την πιο «παρθένα» περιοχή του Νομού, καθώς για να πλησιάσει κανείς πολλούς από τους παραδοσιακούς οικισμούς χρειάζεται πεζοπορία.
Ε. Περιοχή Μύκης με οικισμούς όπως Βασιλοχώρι, Θεοτόκος, Κριός, Ορεστινή, Στασινά, Λίβας, Πανέρι, Σταμάτιο. Αυτοί είναι μόνο μερικοί από τους πολλούς Πομάκικους οικισμούς που βρίσκονται γύρω από τη Σμίνθη, η οποία αποτελεί την πύλη για την εξερεύνηση της ορεινής ζώνης.
Κυρίαρχα αρχιτεκτονικά στοιχεία των μικρών οικισμών στην ορεινή Ξάνθη είναι η αραιή δόμηση και η ανάπτυξη δορυφορικών οικσμών με συχνή επικοινωνία μεταξύ τους. Πολλοί οικισμοί είναι αναπτυγμένοι γραμμικά κατά μήκος της κοίτης ενός χειμάρρου, προσαρμοσμένοι πάντοτε στη μορφολογία του εδάφους και στις ανάγκες της κάθε οικογένειας. Από κατασκευαστική άποψη παρατηρείται ότι τα σπίτια των ορεινών οικισμών είναι λιτά και πολυλειτουργικά ενώ πολύ συχνό είναι το φαινόμενο της κατά μήκος επέκτασης για να φιλοξενηθούν οι συγγενικές οικογένειες.
Ο χαρακτηριστικότερος τύπος σπιτιού είναι το διώροφο, ορθογώνιο σπίτι. Τα οικοδομικά υλικά που χρησιμοποιούνται για την κατασκευή του είναι παρμένα από το γύρω χώρο: ξύλο από τα δάση, σχιστόλιθος από τα βουνά, πέτρες από τα ποτάμια. Για τη σκεπή μπορεί να χρησιμοποιηθούν σχιστολιθικές πλάκες, κεραμίδια ή ακόμα κλαριά και άχυρο. Ο σκελετός, τα πατώματα και η στέγη είναι κατασκευασμένα από ξύλο. Τα κενά του σκελετού γεμίζονται με πλίνθους, σπασμένα κεραμίδια και άχυρα, και στη συνέχεια επιχρίονται με ασβεστοκονίαμα (τσατμάς). Οι διαχωριστικοί τοίχοι είναι φτιαγμένοι από πηχάκια με σοβά (μπαγδατί). Το κενό αέρα που μένει ανάμεσα στα πηχάκια έχει θερμομονωτική αξία. Το ισόγειο συνήθως χρησιμοποιούνταν σαν στάβλος, ενώ μια εσωτερική σκάλα οδηγούσε στον πρώτο όροφο. Η σκάλα είναι απότομη και καταλήγει σε καταπακτή. Ο ημιυπαίθριος χώρος στη νότια πλευρά του σπιτιού (χαγιάτι) λειτουργούσε σαν προθάλαμος που εξυπηρετούσε τις ανάγκες του αερισμού αλλά χρησιμοποιούνταν και σαν ξηραντήριο καπνού και για άλλες αγροτικές εργασίες με μερική προστασία από τα δυσμενή καιρικά φαινόμενα. Το σαχνισί, ξύλινη κατασκευή κλειστού εξώστη, με πολλά παράθυρα, προεκτείνει και ορθογωνίζει το χώρο και εξασφαλίζει περισσότερο ήλιο, αέρα και θέα. Από το σαχνισί μπορεί ο κάτοικος να ελέγξει καλύτερα την πρόσοψη του σπιτιού.
Στους ορεινούς οικισμούς του Ν. Ξάνθης πολυμελείς οικογένειες ζούσαν μαζί αναπτύσσοντας ιδιότυπους δεσμούς και συνήθειες. Ο τρόπος ζωής δεν διαφοροποιούνταν πολύ από οικισμό σε οικισμό. Τα ρούχα, οι συνήθειες, ο τρόπος σκέψης των κατοίκων δεν μπορούσε να ξεφύγει από την παράδοση. Το γύρω περιβάλλον προσέφερε τα απαραίτητα για επιβίωση: νερό από τις πηγές, γάλα και δέρματα από τις κατσίκες, κλαριά και ξύλα για το τζάκι. Κύριες ασχολίες των κατοίκων ήταν η γεωργία, η κτηνοτροφία και η υλοτομία. Ανάμεσα στα προϊόντα που κυρίως καλλιεργούνταν ήταν το σιτάρι, το κριθάρι, το καλαμπόκι, η σίκαλη, τα όσπρια, οι πατάτες. Η εξάρτηση από την οικονομική ζωή της ευρύτερης περιοχής ήταν ελάχιστη, με εξαίρεση κάποια μορφή εμπορικών επαφών βουνού και πεδιάδας. Ιδιαίτερη έξαρση παρατηρούνταν στην οικονομική δραστηριότητα κατά τη διάρκεια των ετήσιων γιορτών και των θρησκευτικών πανηγυριών.
Πολλοί από τους παραδοσιακούς οικισμούς της ορεινής Ξάνθης παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για επίσκεψη με αυτοκίνητο, πεζοπορία ή ακόμα και για την πραγματοποίηση εκπαιδευτικών επισκέψεων γνωριμίας με την πολιτιστική κληρονομιά και την ορεινή χλωρίδα και πανίδα. Λόγω της κακής βατότητας των περισσοτέρων δασικών δρόμων, αποτελεί συχνά ταλαιπωρία για το αυτοκίνητο η κίνηση σε δρόμους λασπωμένους, παγωμένους ή και γεμάτους λακκούβες και πέτρες, ιδιαίτερα κατά τους χειμερινούς μήνες. Όμως ο επισκέπτης ανταμείβεται από την ομορφιά του ορεινού τοπίου.