Οδηγός Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Θέση: Γύρω στα δέκα χιλιόμετρα ανατολικά της Μαρώνειας βρίσκεται η παραθαλάσσια πόλη Σύναξη, όπου η αρχαιολογική σκαπάνη αποκάλυψε μια επιβλητική τρίκλιτη βασιλική με εγκάρσιο κλίτος.
Το Μνημείο: Το ανατολικό τμήμα του ναού είναι κτισμένο με μάρμαρα που προέρχονταν από παλαιότερα οικοδομήματα, μεταξύ των οποίων και του άβατου ιερού ήρωα, που πιθανότατα ταυτίζεται με αυτό του Μάρωνα. Η χρησιμοποίηση μελών από παλαιότερο ιερό, αλλά και η γεωγραφική της θέση, βρίσκεται ακριβώς απέναντι και σε μικρή απόσταση από το ιερό των Μεγάλων θεών της Σαμοθράκης, οδήγησε τον Χαρ. Μπακιρτζή στην άποψη ότι η Σύναξη θα πρέπει να ήταν το κέντρο αποβίβασης και επιβίβασης προσκυνητών για το παραπάνω ιερό της Σαμοθράκης. Αλλά και ο ξενώνας που αποκαλύφθηκε στην ίδια περιοχή, ένα μεγάλο οικοδόμημα, θα πρέπει να εξυπηρετούσε τις ανάγκες των προσκυνητών για το ιερό της Σαμοθράκης. Έτσι λοιπόν η χριστιανική αυτή βασιλική κτίστηκε τον 5ο αιώνα στη θέση του αρχαίου ιερού του Μάρωνα, που είχε ιδρυθεί στα χρόνια των Αντωνίνων (92-192 μ.Χ.).
Αργότερα, στον 9ο-10ο αιώνα πάνω στα θεμέλια της παλαιοχριστιανικής βασιλικής ανοικοδομήθηκε μονή, που φαίνεται ότι επέζησε μέχρι τον 13ο αιώνα, οπότε οι μοναχοί την εγκατέλειψαν, βρίσκοντας ασγαλέστερο καταφύγιο, πιθανότατα στη Μαρώνεια. Η μονή αυτή αποτελούσε την κεντρική αλύρα ασκητών της γύρω περιοχής. Το καθολικό της μονής βρίσκεται στο ανατολικό τμήμα της αυλής και ήταν ένα μονόχωρο κτήριο με νάρθηκα και εξωνάρθηκα. Στο νάρθηκα υπήρχαν οι τάφοι των ηγουμένων.
Βιβλιογραφία: Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Νομός Ροδόπης, Μαρώνεια, Αρχαιολγικόν Δελτίον 31 (1976), Β2 Χρονικά· C. ASDRACHA, La région des Rhodopes aux XIIe et XIVe siècles. Étude de geographie historique, Aθήνα 1976· C. ASDRACHA, Les Rhodopes au XIVe siècle: Administration et prosopographie ecclésiastiques, Ανάτυπο από το περιοδικό Byzantinische Neugriechische Jahrbücher 23 (1979)· Κ. ΑΣΔΡΑΧΑ, Η ακτή του βορείου Αιγαίου, Θρακικά Χρονικά 36 (1980-1981)51• Ν. ΖΗΚΟΣ, Βυζαντινό Οδοιπορικό στη Θράκη, Αρχαιολογία 13, Νοέμβριος 1984· Ν. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Η πορεία της Μαρώνειας μέσα στους αιώνες, Θρακική Επετηρίδα 6 (1985-1986)· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Ανασκαφή στη Σύναξη Μαρωνείας, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη 1 (1987)· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Ανασκαφή στη Σύναξη μαρώνειας, Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 142 (1987)• Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Ανασκαφή στη Σύναξη Μαρώνειας, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη 4 (1990)· Μ. ΚΟΥΚΟΣ, Στα βήματα του Ορφέα. Οδοιπορικό στη Θράκη, Αλεξανδρούπολη 1991· P. SOUSTAL, Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos), Tabula Imperii Byzantini 6, Wien 1991· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ - Γ. ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗΣ, Σύναξη Μαρωνείας, Αθήνα 1991· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Βυζαντινή Θράκη, 330-1453, Θράκη, Αθήνα 1994• Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Σύναξη Μαρώνειας: Ο ξενώνας των προσκυνητών, Το Αρχαιολογικό Έργο στη Μακεδονία και Θράκη 10Α (1996)· Π. Α. ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ, Θρακών Πάθη, 1, 250-1453 μ.Χ., Ξάνθη 1997· Γ. ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ, Η πρώιμη Οθωμανοκρατία στη Θράκη. Άμεσες δημογραφικές συνέπειες, Θεσσαλονίκη 1998• Χ. Μπακιρτζης – Δ. Τριανταφυλλος, ΘΡΑΚΗ, ΕΤΒΑ, ΑΘΗΝΑ 1988• ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΕΓΝΑΤΙΑΣ ΟΔΟΥ, Πολιτιστικός – Τουριστικός Οδηγός, (Δρόμοι του Ορθόδοξου Μοναχισμού), 2, Κεντρική και Δυτική Μακεδονία Θράκη – Νότια πρώην Γ. Δ. της Μακεδονίας, Νότια Βουλγαρία, Υπουργείο Πολιτισμού 1999.