Οδηγός Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Η Ιστορία: Η Μαρώνεια, πόλη με συνεχή ζωή από την Αρχαιότητα (7ος αιώνας π.Χ.), παρέμεινε σημαντικό αστικό κέντρο στη βυζαντινή περίοδο με το ίδιο πάντοτε όνομα (προέρχεται από τον τοπικό ήρωα Μάρωνα), περιορίζεται όμως στην περίοδο αυτή το πολεοδομικό της συγκρότημα.
Η Μαρώνεια, που έχει έντονη παρουσία στις φιλολογικές πηγές -είναι γνωστές αρκετές πτυχές της εκκλησιαστικής της ιστορίας-, προβιβάζεται από τον 7ο αιώνα σε Αρχιεπισκοπή που φαίνεται να υφίσταται έως τις αρχές του 14ου αιώνα, στα χρόνια του αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β΄ (1282-1328). Στα χρόνια της κυριαρχίας των Λατίνων η πόλη υπάγεται εκκλησιαστικά στην επαρχία της Μάκρης. Ως Αρχιεπισκοπή αναφέρεται στις φιλολογικές πηγές και στον 14ο αιώνα. Ήδη στα 1372 η Μαρώνεια βρίσκεται κάτω από τους Οθωμανούς κατακτητές και ο αρχιεπίσκοπος της πόλης μετατίθεται στη μητρόπολη Μεσημβρίας. Γύρω στα 1513 οι κάτοικοι της Μαρώνειας, για λόγους ασφαλείας, μετακινήθηκαν από την παραλία προς την ενδοχώρα, όπου και ίδρυσαν τον σημερινό οικισμό Μαρώνεια.
Τα Μνημεία: Η επιβλητική οχύρωση της παραλιακής Μαρώνειας, που χρονολογείται στον 4ο αιώνα π.Χ., αποτέλεσε τη βάση για τα οχυρωματικά έργα της βυζαντινής περιόδου. Από την παλαιοχριστιανική φάση έχουν σωθεί επιτύμβιες επιγραφές, κεραμοσκεπείς τάφοι στην τοποθεσία Παραθύρα, αίθριο βασιλικής με ψηφιδωτό δάπεδο του 6ου αιώνα στην Παλόχωρα, μια βασιλική στα θεμέλια της οποίας κτίστηκε στον 11ο αιώνα ναός, και τέλος μια τρίτη που βρίσκεται κάτω από το παρεκκλήσιο της Παναγίας στη θέση Άγιος Χαράλαμπος.
Είναι δε σήμερα γνωστό, ότι πρώτον το αίθριο της παλαιοχριστιανικής βασιλικής βρισκόταν σε χρήση και μετά τον 6ο αιώνα και δεύτερον η τοιχογραφημένη με φυλλοφόρο σταυρό κόγχη εκκλησίας, κάτω από το ναό του 11ου αιώνα, χρονολογείται στην εικονομαχική περίοδο.
Βιβλιογραφία: Κ. Μ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ, Κάστρον Μαρωνείας, Θρακικά 4 (1933)· R. L. WOLFF, The organisation of the latin Patriarchate of Constantinople, 1204-1261, Traditio 6 (1948)· Δ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ, Μακεδονία-Θράκη, Αρχαιολογικόν Δελτίον 28 (1973), Β2 Χρονικά· Ε. ΚΟΥΡΚΟΥΤΙΔΟΥ-ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ, Μακεδονία-Θράκη, Αρχαιολογικόν Δελτίον 29 (1973), Β2 Χρονικά· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Νομός Ροδόπης, Μαρώνεια, Αρχαιολογικόν Δελτίον 31 (1976), Β2 Χρονικά· C. ASDRACHA, La région des Rhodopes aux XIIe et XIVe siècles. Étude de geographie historique, (BNJB 49), Aθήνα 1976· C. ASDRACHA, Les Rhodopes au XIVe siècle: Administration et prosopographie ecclésiastiques, Ανάτυπο από το περιοδικό Byzantinische Neugriechische Jahrbuecher 23 (1979)· J. DARROUZES, Les Regestes des Actes du Patriarchat de Constantnople, τόμ. Ι, Les Actes des Patriarches, Fasc. V, Paris 1977, Fasc. VI, Paris 1979, αριθμ. 2010, 2057, 2106, 2110, 2119, 2488, 2496-2499, 2614, 2647, 2649, 2652· Μ. ΜΕΛΙΡΡΥΤΟΣ, Περιγραφή ιστορική και γεωγραφική υπ’ εκκλησιαστικήν έποψιν της θεοσώστου επαρχίας Μαρωνείας, Θρακική Επετηρίδα 1 (1980)· Κ. ΑΣΔΡΑΧΑ, Η ακτή του βορείου Αιγαίου, Θρακικά Χρονικά 36 (1980-1981)• Μ. ΣΑΡΛΑ-ΠΕΝΤΑΖΟΥ και Β. ΠΕΝΤΑΖΟΣ, Μαρώνεια, Αρχαιολογία, τεύχ. 13, Νοέμβριος 1984· Ν. ΖΗΚΟΣ, Βυζαντινό Οδοιπορικό στη Θράκη, Αρχαιολογία, τεύχ. 13, Νοέμβριος 1984· Ν. ΝΙΚΟΛΑΪΔΗΣ, Η πορεία της Μαρώνειας μέσα στους αιώνες, Θρακική Επετηρίδα 6 (1985-1986)· Θ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Αρχαιολογικές ανασκαφές στον Άγιο Χαράλαμπο Μαρωνείας, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 1 (1987)· G. FEDALTO, Hierarchia Ecclesiastica Orientalis, Ι, Patriarchatus Constantinopolitanus, Padova 1988· Θ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Μαρώνεια - Άγιος Χαράλαμπος Μαρωνείας, Το έργον της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1987 (1988)· Ε. ΜΑΡΚΗ, Οι παλαιοχριστιανικοί τάφοι της Θράκης, Byzantinische Forschungen 14,1 (1989)· Π. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΤΖΑΚΑ, Πουλί και κλουβί: Ένα θέμα στο παλαιοχριστιανικό ψηφιδωτό της Μαρώνειας, Εικονογραφικές παρατηρήσεις, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 3 (1989)· Ε. ΚΟΥΡΚΟΥΤΙΔΟΥ-ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ - Π. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΤΖΑΚΑ, Παλαιοχριστιανικό κτίσμα στη Μαρώνεια, Θρακική Επετηρίδα (1987-1990)· Μ. ΚΟΥΚΟΣ, Στα βήματα του Ορφέα. Οδοιπορικό στη Θράκη, Αλεξανδρούπολη 1991· P. SOUSTAL, Thrakien (Thrake, Rodope und Haimimontos), TIB 6, Wien 1991· Θ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Ανασκαφή στον Άγιο Χαράλαμπο Μαρωνείας, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 5 (1991)· Θ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Ανασκαφή στον Άγ. Χαράλαμπο Μαρωνείας, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 6 (1992)· Θ. ΧΡ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Βυζαντινή Μαρώνεια. Ανασκαφή στον Άγιο Χαράλαμπο, Θεσσαλονίκη 1994· Σ. ΔΟΥΚΑΤΑ-ΔΕΜΕΡΤΖΗ, Η βυζαντινή Μαρώνεια από τα κινητά ευρήματά της. Ανασκαφή στην Παληοχώρα, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 8 (1994)· Χ. ΜΠΑΚΙΡΤΖΗΣ, Βυζαντινή Θράκη, 330-1453, Θράκη, Αθήνα 1994• Θ. ΑΛΙΜΠΡΑΝΤΗΣ, Πορίσματα ερευνών στον Άγιο Χαράλαμπο Μαρωνείας, Το Αρχαιολογικό έργο στη Μακεδονία και Θράκη 10Α (1996)· Π. Α. ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗΣ, Θρακών Πάθη, τόμ. 1, 250-1453 μ.Χ., Ξάνθη 1997· Χ. Μπακιρτζης – Δ. Τριανταφυλλος, ΘΡΑΚΗ, ΕΤΒΑ, ΑΘΗΝΑ 1988• Γ. ΒΟΓΙΑΤΖΗΣ, Η πρώιμη Οθωμανοκρατία στη Θράκη. Άμεσες δημογραφικές συνέπειες, Θεσσαλονίκη 1998.