Οδηγός Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Ο Νομός Έβρου σήμερα είναι ο τρίτος της Θράκης και ο τελευταίος της Ελλάδας στα ανατολικά της σύνορα. Συνορεύει με τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Πρωτεύουσα του Νομού είναι η Αλεξανδρούπολη, η οποία ιδρύθηκε μόλις το 1875 με το όνομα Δεδέαγατς και αργότερα, το 1919, μετονομάστηκε σε Αλεξανδρούπολη προς τιμή του βασιλιά Αλέξανδρου που είχε επισκεφθεί την τότε μικρή πολίχνη. Το ρυμοτομικό σχέδιο της Αλεξανδρούπολης εκπονήθηκε από τους Ρώσους, που είχαν καταλάβει την πόλη το 1877, μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο.

Ο Νομός Έβρου οφείλει την ονομασία του στον ποταμό 'Εβρο, ο οποίος αποτελεί και το υδάτινο σύνορο της Ελλάδας με την Τουρκία. Ο Ευριπίδης χαρακτηρίζει τον 'Εβρο ποταμό «αργυρρορύτην», ενώ ο Πλίνιος «χρυσόρρουν». Τα ευρήματα μαρτυρούν μόνιμη εγκατάσταση στην περιοχή του Έβρου σε διαδοχικές φάσεις από την Παλαιολιθική εποχή έως σήμερα. Στον Νομό Έβρου ανήκει και το νησί της Σαμοθράκης, το οποίο φαίνεται ότι πρωτοκατοικήθηκε στην νεολιθική εποχή.

ΒΑ του χωριού Ρίζια και νότια του ποταμού Άρδα, στη θέση Άγιος Νικόλαος εντοπίστηκαν δύο προϊστορικά στρώματα, από τα οποία το ένα χρονολογείται στη Μέση Παλαιολιθική εποχή και το δεύτερο στη Νεότερη Παλαιολιθική, ενώ ο νεολιθικός οικισμός της Μάκρης (5η χιλιετία π.Χ.), θεωρείται ο σημαντικότερος της Δυτικής Θράκης, αλλά και των Βαλκανίων. Το σπήλαιο της Μάκρης που ονομάζεται από τους ντόπιους Σπηλιά του Κύκλωπα Πολύφημου φαίνεται πως είχε κατοικηθεί επίσης, κατά τα προϊστορικά χρόνια, ενώ αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως λατρευτικό κέντρο θρακικών θεοτήτων.

Στην Πρώιμη εποχή του Σιδήρου (9ος- 8ος αιώνας π.Χ.) χρονολογούνται τα μεγαλιθικά ταφικά μνημεία της Ρούσσας και τρεις ομάδες ταφικών μνημείων στις θέσεις Πετρότοπος, Τσαγίρια και Παλιά Μύτη στην περιοχή της Κοτρωνιάς. Στην ίδια εποχή χρονολογούνται και οι βραχογραφίες στη θέση «ύψωμα Χίλια» κοντά στη Ρούσσα με εγχάρακτα σχέδια ερπετών, πουλιών, αστρικών σωμάτων, ανθρώπινων μορφών σε διάφορες στάσεις, αλλά και σε σκηνές χορού, και πολλών συμβόλων, στραμμένων προς την ανατολή, πιθανόν του ήλιου και της σελήνης. Οι βραχογραφίες συνδέονται ασφαλώς με θρησκευτικές δοξασίες της εποχής, έχουν μαγικό και αποτροπαϊκό χαρακτήρα και μαρτυρούν την ύπαρξη υπαίθριων ιερών στις βραχώδεις κορυφές υψωμάτων με συγκεντρωμένες λαξευτές κατασκευές (κόγχες, λεκάνες, βωμοί, δίσκοι).

Μετά τον 7ο αιώνα π.Χ. τα ελληνικά φύλα αρχίζουν να εξαπλώνονται, αποικίζουν το νησί της Σαμοθράκης και δημιουργούν αποικίες. Φτάνουν στα παράλια του 'Εβρου και ιδρύουν τη Μεσημβρία (Ζώνη), το Σέρρειο, τη Δρυ, τη Σάλη, το Χαράκωμα και τα Τέμπυρα. Οι σημαντικότερες πόλεις αυτής της περιόδου ήταν η Μεσημβρία/Ζώνη, η οποία φαίνεται πως έφτασε στη μέγιστη ακμή της κατά τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. και ο αρχαίος Δορίσκος, που σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, το 480 π.Χ. χρησίμευσε ως τόπος επιθεώρησης και παράταξης της στρατιάς του Ξέρξη και ως κέντρο ανεφοδιασμού. Κατά την διάρκεια των Περσικών Πολέμων η περιοχή του Έβρου κατακτήθηκε από τους Πέρσες, για να ελευθερωθεί αργότερα από τους Αθηναίους.

Στη συνέχεια η περιοχή περιέρχεται στα χέρια των Μακεδόνων και αποτελεί μέρος της μεγάλης Μακεδονικής αυτοκρατορίας του Μ. Αλεξάνδρου. Ευρήματα της περιόδου αποτελεί τάφος που αποκαλύφθηκε στην περιοχή του Διδυμοτείχου, μεταξύ Ελαφοχωρίου και Δάφνης, ο οποίος χρονολογείται στα πρώιμα Ελληνιστικά χρόνια (τέλος 4ου - αρχές 3ου αιώνα π.Χ.), αποτελείται από δρόμο, προθάλαμο και θάλαμο και θυμίζει οικογενειακούς τάφους, ανάλογους των Μακεδονικών.

Κατά τη ρωμαϊκή εποχή η περιοχή του Έβρου περνά υπό την κατοχή των Ρωμαίων, οι οποίοι ιδρύουν σημαντικές πόλεις: Τραϊανούπολη, Πλωτινόπολη, Αδριανούπολη. Η δημιουργία της Εγνατίας οδού, που ένωνε την θάλασσα της Αδριατικής με την Κωνσταντινούπολη, έδωσε νέα ώθηση στην περιοχή την περίοδο των Ρωμαϊκών χρόνων, η οποία παρουσίασε μεγάλη πολιτική και πολιτιστική ανάπτυξη.

Στα βυζαντινά χρόνια, την πολιτιστική και οικονομική ανάπτυξη και τη στρατηγική σημασία του τόπου επιβεβαιώνουν ο οχυρωμένος βυζαντινός οικισμός της Μάκρης, τα κάστρα του Πυθίου και του Άβαντα, η οχύρωση του Διδυμότειχου, το οποίο αποτέλεσε πρωτεύουσα του Βυζαντίου, οι Φέρες με τον έξοχο ναό της Παναγίας Κοσμοσώτειρας του 12ου αιώνα. Στις αρχές του 13ου αι. έως τον 14ο αι. ο Έβρος δοκιμάστηκε από πολλές πειρατικές επιδρομές Βούλγαρων ηγεμόνων. Το 1361 κατακτήθηκε από τους Τούρκους, από τους οποίους ελευθερώθηκε το 1920. Κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας και ιδιαίτερα μετά τον 18ο αιώνα άνθισε η σηροτροφία (καλλιέργεια μεταξιού) στο Σουφλί, η οποία ενίσχυσε την τοπική οικονομία και οδήγησε σε μεγάλη ανάπτυξη.

Βιβλιογραφία:

Ασλάνης Ι., (1988). Η νεολιθική εποχή και η πρώιμη εποχή του χαλκού στην αιγαιακή Θράκη. Η ιστορική, αρχαιολογική και λαογραφική έρευνα για την Θράκη. Ξάνθη- Κομοτηνή- Αλεξανδρούπολη, 5-9 Δεκεμβρίου 1985. Πρακτικά. Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου, σελ. 139-158.

Βακαλόπουλος Κ., (1994). Η Θράκη κατά την Οθωμανική περίοδο, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης, σελ. 211-275.

Δεσύλλας Ν., (1996). Θράκη – Χρώματα και αποχρώσεις. Εκδόσεις Σύνολο, σελ. 18-19.

Ζηβελίδης Σ., (1992). Αλεξανδρούπολη: στα μονοπάτια της μνήμης, Εκδόσεις Ενδοχώρα.

Κανατσούλης Δ. (1979). Η Θράκη κατά τους Ρωμαϊκούς χρόνους (Provincia Thracia), Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών.

Καρακούσης Δ., (1995). Θράκη, Τουριστικός, Ιστορικός Αρχαιολογικός Οδηγός.

Kαρκατσέλης Κ., (1991). Η ενσωμάτωση της Θράκης στην Ελλάδα, Σύλλογος Ιμβρίων-Κων/πολιτών-Τενεδίων-Ανατ/Θρακών.

Καψής Α. (1963). Ο Ελληνισμός της Θράκης στους Ρωμαϊκούς χρόνους.

Κουρτίδης Κ. Γ. (1932). Ιστορία της Θράκης, Εκδόσεις Ι. Λ. Αλευροπούλου & ΣΙΑ, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση:
http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/kourtidis/index.htm,
(Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007)

Κριτού A., (1995). Αλεξανδρούπολη: Η εκατοντάχρονη ιστορία της 1878-1978.

Κυριαζόπουλος Α. Χ. (2000). Η Θράκη κατά τους 10ο - 12ο αιώνες. Συμβολή στη μελέτη της πολιτικής, διοικητικής και εκκλησιαστικής της εξέλιξης, Διδακτορική Διατριβή Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, διαθέσιμο στη διαδικτυακή διεύθυνση:
http://alex.eled.duth.gr/Eldoseis/kyriazopoulos/index1.htm. (Ημερομηνία τελευταίας επίσκεψης: 21-10-2007).

Κυρκούδης Θ., (1992). Η προσφορά των Θρακών στους απελευθερωτικούς αγώνες του Έθνους (1453-1923).

Μουσόπουλος Θ., (1985). Η γη της Θράκης. Θέματα Ιστορίας και Πολιτισμού.

Σαμοθράκης Α., (1933). Ιστορία της Θράκης.