Οδηγός Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης

Η αρχαία παράδοση, από τον Όμηρο και εξής θέλει τον Άρη να κατάγεται από τη Θράκη. Ο Όμηρος βάζει τον Άρη να γεννιέται και να κατοικεί στη Θράκη, επειδή ο Δίας ήθελε να τον κρατήσει σε απόσταση από τους άλλους ολύμπιους θεούς, ενώ ο Ηρόδοτος αναφέρει πως οι Θράκες λάτρευαν τρεις θεότητες, τον Άρη, τον Διόνυσο και την Άρτεμη και ακόμη για τους Σκύθες που ζούσαν πιο ανατολικά, ο Άρης θεωρούνταν ο πιο σημαντικός θεός και λατρευόταν υπό μορφή ξίφους. Οι Θράκες, γνωστοί για τη βαρβαρότητα και το φιλοπόλεμο χαρακτήρα τους λάτρευαν τον άγριο θεό των μαχών με ιδιαίτερες τιμές, αλλά και τους εξίσου σκληρούς και βάρβαρους απογόνους του, τον Τηρέα, τον Λυκούργο και το Διομήδη. Στα ομηρικά ποιήματα παρουσιάζεται πολύ αντιπαθής από θεούς και ανθρώπους και πολύ κατώτερος από την επιδέξια θεά του πολέμου Αθηνά.

Ο 'Άρης ήταν ο νόμιμος γιος του Δία και της 'Ηρας. Κάποιες παραλλαγές αναφέρουν ότι ο Άρης είναι γιος μόνο της 'Ηρας, η οποία τον απέκτησε «άνευ συνουσίας ανδρός», μόνο από την οσμή ενός άνθους που είχε προσφέρει η Θεά Ανθούσα στην 'Ηρα (γι’ αυτό και ο Άρης ονομάστηκε «Απάτωρ», όπως η Αθηνά «Αμήτωρ»). Σύμφωνα με άλλους μύθους, ήταν γιος του Δία και της Ενυούς, της προσωποιημένης, πιθανότατα πολεμικής ιαχής που χαρακτήριζε τον θεό, από το όνομα της οποίας προήλθε η ονομασία Ενυάλιος.

Η μυθολογία παραδίδει πως ο Άρης γεννήθηκε και ανατράφηκε στη Θράκη από μια Θράσσα, τη Θηρώ. Γι’αυτό οι Λάκωνες τον ονομάζουν και 'Αρην Θηρειτάν. Κατά άλλους, τον μεγάλωσε και τον διαπαιδαγώγησε ο Πρίαπος, που του έμαθε την ορχηστρική και την πολεμική τέχνη, γεγονός που κατέστησε τον 'Αρη ανίκητο και υπέρμετρα σκληρό. Για τα δίδακτρα, διέταξε η Ήρα να δίδονται στον Πρίαπο το ένα δέκατο των λαφύρων από κάθε πόλεμο και μάχη. Άλλες παραλλαγές του μύθου αναφέρουν ότι τον ανέθρεψε η Ενυώ και για αυτό ονομάσθηκε Ενυάλιος. Κατ’άλλους, ο Ενυάλιος ήταν κάποιος άλλος πολεμικός ήρωας της Θράκης, στον οποίο λέγεται, ότι πήγε ο 'Αρης, όταν ήταν ακόμα νέος, και ζήτησε να τον φιλοξενήσει. Ο Ενυάλιος αρνήθηκε να τον φιλοξενήσει, λέγοντάς του ότι τον θεωρούσε κατώτερο στην πολεμική τέχνη. Ο 'Άρης τον προκάλεσε σε μονομαχία και τον σκότωσε με τη ρομφαία. Έκτοτε αναφέρεται ο Άρης ως Ενυάλιος.

Ο «μεγασθενής και άλκιμος δαίμων», ο «Ενυάλιος» Άρης, αντιπροσωπεύει το αχαλίνωτο πάθος, την επιθετικότητα, το πνεύμα της ύβρης, της εκδίκησης και της δίκης και την κάθε τυφλή εκβολή ωμής ενέργειας. Το άρμα του το έσερναν δύο αγριότατα άλογα, ο Δείμος και ο Φόβος, ενώ υπασπιστές του ήταν η Βοή και ο Θυμός ή η αδελφή του Έριδα. Στη Θεογονία του Ησιόδου, οι ονομασίες Δείμος και Φόβος αποδίδονται στους γιους του Άρη από την Αφροδίτη. Ο Άρης, κατά τους Έλληνες, ημερεύει μόνο από την ερωτική δύναμη της Αφροδίτης, η οποία στη Θήβα, αλλά και στην Αθήνα θεωρείται νόμιμη σύζυγός του. Από τη ένωση των δύο θεών γεννιέται εκτός από τον Δείμο και τον Φόβο, η Αρμονία, ενώ μια πολύ υστερότερη παραλλαγή του μύθου θέλει παιδιά του Άρη και της Αφροδίτης τον Έρωτα και τον Αντέρωτα.

Ο Άρης, λέγεται ότι ήταν εφευρέτης της πανοπλίας και της στρατιωτικής παρατάξεως στις μάχες, γεγονός που τον κατέστησε Θεό του πολέμου ανάμεσα στους δώδεκα Ολύμπιους Θεούς, και αλληγορικά, απέδιδαν σ’αυτόν την εφεύρεση του πολέμου. Στην αρχαία ελληνική τέχνη απεικονίζεται ένοπλος, άγριος και φοβερός, φορώντας περικεφαλαία στο κεφάλι, θώρακα στο στήθος, ξίφος κρεμασμένο στον μηρό, δόρυ ή μαστίγιο στο ένα χέρι, και τα ηνία στο άλλο. Άλλοτε απεικονίζεται καθισμένος ή όρθιος πάνω στο άρμα του, το οποίο σέρνουν οι δύο άγριοι ίπποι του, ο Δείμος και ο Φόβος, έχοντας την Ενυώ να κρατά τα ηνία, και πίσω από αυτόν την Διχόνια, τον Θυμό, και τη Βοή. Άλλοτε απεικονίζεται πεζός και πάνοπλος και συνοδεύεται στις μάχες από τον Δείμο, τον Φόβο, την Ίριδα με σύμβολο τον αναμμένο πυρσό, την Ενυώ, τους Κήρες, δαίμονες που σκόρπιζαν την καταστροφή στα πεδία των μαχών και άλλους δαίμονες του Πολέμου και της Καταστροφής.

Από τη Θράκη διαδόθηκε η λατρεία του Αρη και σε άλλες ελληνικές πόλεις. Κέντρο λατρείας του υπήρχε στη Βοιωτία η Θήβα, της οποίας οι κάτοικοι κατά την μυθική παράδοση, ήταν απόγονοί του. Στην Κρήτη τελούσαν πολεμικές εορτές προς τιμήν του, οι οποίες ονομάζονταν "Εκατοφόνια", ενώ ιδιαίτερες τιμές του απέδιδαν και στη Λακωνία.

Βιβλιογραφία:

Ελλάς-Ανατολική Μακεδονία-Θράκη, (1992). Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης.

Κακριδής Ι., (1986). Ελληνική Μυθολογία, Τόμος 3, Οι Ήρωες, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 292-293.

Ξάνθη, Τουριστικός οδηγός του Νομού, (2002). Έκδοση Νομαρχίας Ξάνθης, σελ. 12.

Σερβή Κ. (2000). Ελληνική Μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, σελ. 24, 27, 32, 46-48, 50, 54, 69, 74, 76, 78, 97, 100, 112-113, 125, 128, 135, 145, 151.

Τριαντάφυλλος Δ., (1994). Αρχαία Θράκη, στο Θράκη, Γενική Γραμματεία Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας – Θράκης, σελ. 50.

Τσιαφάκη Δ., (1998). Η Θράκη στην Αττική Εικονογραφία του 5ου αι. π.Χ. Προσεγγίσεις στις σχέσεις Αθήνας και Θράκης.

Simon E. (1996). Οι Θεοί των Αρχαίων Ελλήνων, ελλ. μτφ. Πινγιάτογλου Σ., University Studio Press, σελ. 253-265.